Ciąża to czas, w którym zdrowie przyszłej mamy znajduje się w centrum uwagi. Szczególne znaczenie odgrywa w tym okresie dieta. Dbając o swoje odżywianie, kobieta troszczy się bowiem nie tylko siebie, ale także o prawidłowy rozwój dziecka. W kwestii żywienia w trakcie ciąży narosło jednak sporo mitów. Wiele osób na podstawie informacji przekazanych przez członków rodziny, znajomych lub znalezionych na forach wyciąga wniosek, że ryby należą do produktów zakazanych w trakcie ciąży. Nic więc dziwnego, że wiele przyszłych mam na wszelki wypadek rezygnuje z nich w tym okresie. Czy słusznie? W dzisiejszym wpisie skupimy się na znaczeniu ryb dla zdrowia mamy i dziecka oraz rozwiejmy wątpliwości na temat bezpieczeństwa ich spożywania.
Wpływ ryb na zdrowie został co prawda już dawno doskonale poznany. Jednakże ciąża jest tak specyficznym okresem, że nawet produkty pozornie bezpieczne i zdrowe mogą być niewskazane. Czy zatem prawdą jest, że ryby mogą okazać się niebezpieczne w czasie ciąży? Jak to często bywa, jest to tylko półprawda. Zdrowotne obawy mogą bowiem dotyczyć wyłącznie surowych świeżych ryb. Mogą być one źródłem bakterii Listeria monocytogenes, które są przyczyną rozwoju listeriozy — choroby niezwykle niebezpiecznej dla płodu. Jest to przypadłość, która występuje aż 20 razy częściej u ciężarnych w stosunku do reszty populacji. Nie jest to jednak bakteria specyficzna dla świeżych ryb. Listeria monocytogenes obecna jest także w niepasteryzowanym mleku i produktach mlecznych, glebie czy surowym mięsie. Oznacza to, że nie same ryby są tu problematyczne, a raczej brak wcześniejszej obróbki termicznej.
Zarówno Listeria monocytogenes, jak i wiele innych bakterii takich jak Salmonella giną w wysokiej temperaturze. Będąc w ciąży, należy się więc jedynie wystrzegać wszelkich dań z wykorzystaniem surowego mięsa ryb. O ile pieczona ryba na obiad będzie świetnym rozwiązaniem, to tatar z łososia lub sushi z surowymi kawałkami ryby powinny poczekać do czasu rozwiązania. Przygotowując poszczególne posiłki, należy zwrócić uwagę na to, aby zarówno czas obróbki termicznej, jak i temperatura pozwoliły na wyeliminowanie szkodliwych drobnoustrojów. Tuż po zakończeniu grillowania, smażenia, pieczenia lub gotowania na parze koniecznie trzeba sprawdzić, czy wnętrze przyrządzanego produktu — czy to świeżej ryby, czy owoców morza — jest odpowiednio ścięte.
Innym czynnikiem, który wiele osób uważa za argument przeciw spożywaniu ryb, są zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Przeprowadzone dotąd badania sugerują jednak, że spożywanie dwóch porcji tygodniowo (300 g) jest całkowicie bezpieczne. W celu jeszcze większego zabezpieczenia się przed szkodliwym wpływem dioksyn i polichlorowanych bifenyli zaleca się wybieranie gatunków innych niż śledź i łosoś bałtycki. Niemniej, naukowcy podkreślają, że korzyści zdrowotne ze spożywania ryb znacznie przewyższają ewentualne ryzyko. Dlatego kobiety w ciąży mogą bez obaw spożywać nawet kilkanaście porcji w miesiącu.
Ryby są głównym źródłem długołańcuchowych nienasyconych kwasów z rodziny omega-3. O ich znaczeniu w kontekście zapobiegania chorobom kardiologicznym pisaliśmy w TYM WPISIE. Okazuje się jednak, że kwasy omega-3 w rybach mają duży wpływ na zdrowie matki i prawidłowy rozwój płodu. Odpowiadają m.in. za regulację ekspresji genów, wykazują też działanie przeciwzapalne i kształtują system odpornościowy. Płód nie jest w stanie syntetyzować odpowiedniej ilości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, dlatego muszą być one dostarczane przez matkę. Trzeci trymestr ciąży jest okresem najintensywniejszego gromadzenia się DHA w tkankach i wiąże się on z rozwojem układu nerwowego dziecka. Istnieją badania potwierdzające występowanie zaburzeń poznawczych u maluchów z występującymi niedoborami kwasów omega-3 w okresie płodowym.
Dlaczego jeszcze warto jeść ryby w czasie ciąży? Kobiety spożywające tę grupę produktów mają mniejsze prawdopodobieństwo urodzenia dziecka przedwcześnie i o niskiej masie ciała. Wykazano także związek pomiędzy niedoborem omega-3 u matki a wzrostem ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.
Mimo wielu obaw dotyczących spożywania ryb w czasie ciąży okazuje się, że w większość są one nieuzasadnione. Polacy jedzą zdecydowanie za mało ryb, a zwiększenie spożycia do 1-2 porcji tygodniowo przyniesie bardzo dużo korzyści zdrowotnych. W okresie ciąży spożycie ryb nabiera szczególnego znaczenia. W końcu chodzi o zdrowie nie jednej, a już dwóch osób. Dlatego właśnie w trosce o prawidłowy rozwój dziecka warto mieć na uwadze ograniczenia związane ze spożywaniem surowych ryb, jednocześnie pamiętając o włączaniu ich do jadłospisu po wcześniejszym poddaniu stosownej obróbce termicznej.